Trong dòng chảy trí tuệ nhân tạo (AI) đang khiến thế giới xoay chuyển từng ngày, TS. Lê Duy Dũng đã và đang nghiên cứu ứng dụng công nghệ AI giúp đảm bảo chất lượng không khí trong nhà, đồng thời giúp những tòa nhà trở nên xanh hơn thông qua việc tiết kiệm năng lượng vận hành.
Làm quen với việc bị từ chối
TS. Lê Duy Dũng (34 tuổi, quê Phú Thọ) hiện công tác tại Trường Đại học Vinuni. Giai đoạn Web 2.0 bùng nổ, anh đã nhìn thấy nhiều tiềm năng của công nghệ dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo trong tương lai.
Sau khi tốt nghiệp chuyên ngành Toán - Tin tại Đại học Bách khoa Hà Nội vào năm 2014 với kết quả học tập xuất sắc, anh Dũng tiếp tục hành trình nghiên cứu sinh tại Trường Tính toán và Hệ thống thông tin tại Đại học Quản lý Singapore.
Nuôi dưỡng tình yêu với nghiên cứu khoa học từ sự tò mò với Toán học, anh thường trong nhóm đứng đầu lớp, tham gia các cuộc thi lớn. Dẫu vậy, cũng có lúc anh đặt hỏi: Những kiến thức này hữu ích thế nào trong đời sống?
“Để tìm câu trả lời, tôi đăng ký tham gia các dự án nghiên cứu từ bậc cử nhân. Càng làm, tôi càng thấy kiến thức mình học không chỉ để nhận điểm cao qua môn, mà có nhiều cơ hội ứng dụng. Điều đó thúc đẩy tôi muốn đào sâu xem mình có thể làm thêm điều gì”, anh Dũng nói.
Thách thức lớn nhất trên hành trình nghiên cứu học thuật, theo anh, đó là khả năng làm quen với việc bị từ chối và bị đánh giá thấp ý tưởng. Theo tiến sĩ trẻ, tri thức mới nằm ở rìa hiểu biết chung, không ai đánh giá hoàn hảo được một ý tưởng mới ngay từ đầu. Cơ chế phản biện có thể đưa đến nhận xét rất khắt khe, khiến bản thân người làm nghiên cứu cảm thấy công sức bị phủ nhận.
“Để giúp người phản biện tốt hơn trong việc hiểu các nghiên cứu, tôi tập trung chú ý các khía cạnh như suy nghĩ kỹ cách về cách trình bày, dự đoán các băn khoăn của người phản biện và chuẩn bị tốt nhất các thông tin quan trọng trong bản thảo; đưa ra minh chứng thuyết phục, cả thực nghiệm lẫn lý thuyết; nêu định hướng ứng dụng, có bằng chứng triển khai thực tế, nêu trường hợp cụ thể”, TS. Lê Duy Dũng nói.
Một trong những ý tưởng dự án bị nhiều lần từ chối nhất của tiến sĩ trẻ đó là “Phát triển hệ thống quản lý chất lượng không khí tiên tiến dựa trên công nghệ trí tuệ nhân tạo dành cho các phòng đa năng có nhiều người sử dụng”, nhằm tạo ra những tòa nhà xanh hơn và trong lành hơn ở Việt Nam.
Đây là dự án được theo đuổi từ năm 2022, nhưng đến 2024 nhóm của anh mới được quỹ nghiên cứu chấp nhận. Dự án được đầu tư trong thời gian 3 năm, tập trung vào việc quan trắc và quản lý chất lượng không khí trong nhà, tối ưu vận hành hệ thống điều hòa - thông gió ở không gian đông người, dùng AI dự đoán chất lượng không khí và tiêu thụ điện năng trong tương lai...
Công nghệ AI sẽ kết hợp cùng cảm biến IoT và mô phỏng số (CFD, digital twin) để đưa ra các giải pháp vận hành thông minh cho hệ thống điều hoà không khí (HVAC). Nhờ đó, có thể đồng thời tiết kiệm điện năng, giảm chi phí, và bảo vệ sức khỏe con người - đặc biệt trong bối cảnh đô thị hóa nhanh và các không gian đông người sử dụng như văn phòng, trường học, bệnh viện.
Ngoài ra, TS. Lê Duy Dũng cũng thúc đẩy nghiên cứu cơ bản về AI và học máy, hướng nghiên cứu liên ngành như kết hợp AI với quan trắc môi trường. Anh cũng hợp tác với đồng nghiệp trong lĩnh vực vật liệu để đưa AI vào tăng tốc khám phá vật liệu mới, dùng dữ liệu và mô hình để rút ngắn thời gian tìm đặc tính và tối ưu điều kiện phản ứng tổng hợp…
Anh Dũng đã cùng cộng sự tại Trường đại học VinUni triển khai nghiên cứu về việc tích hợp AI và robot tự động trong tổng hợp vật liệu xanh, phát triển quy trình sử dụng AI để khai thác tri thức từ kho dữ liệu khoa học khổng lồ, đồng thời kết hợp robot thực nghiệm và học máy để khám phá nhanh các vật liệu mới thân thiện với môi trường.
Kết quả này giúp giảm phát thải độc hại, thay thế hóa chất nguy hiểm bằng nguyên liệu an toàn hơn, và rút ngắn đáng kể thời gian khám phá từ vài tuần xuống chỉ còn vài giờ. Chính sự giao thoa này vừa mở ra cơ hội khoa học, vừa khẳng định giá trị thực tiễn và sức ảnh hưởng rộng hơn của nghiên cứu AI tại Việt Nam.
Liên ngành AI với các lĩnh vực của đời sống
Là một người nghiên cứu và sống chung với nhịp chuyển động hối hả của AI, nhưng với TS. Lê Duy Dũng thường phải chậm lại.
Chậm lại để phát hiện và nghiên cứu tác động, sự kết hợp giữa AI, mô phỏng số và robot của mình trong việc góp phần giải quyết các vấn đề lớn như quan trắc, cải thiện chất lượng không khí, tiết kiệm năng lượng, phát triển vật liệu xanh, hay xây dựng các hệ thống thông minh phục vụ đời sống.
“Tôi tin rằng sự kết hợp giữa AI và định hướng phát triển bền vững sẽ mở ra những tác động lâu dài, không chỉ tạo ra tri thức mới, mà quan trọng hơn là mang lại giải pháp thực tiễn cho cộng đồng, từ không gian sống trong lành hơn đến ngành công nghiệp xanh, bền vững và có trách nhiệm hơn với môi trường”, TS. Dũng chia sẻ.
Nghiên cứu liên ngành còn là cơ hội để tiến sĩ trẻ học hỏi nhiều hơn từ đồng nghiệp của mình và chia sẻ ngược lại về AI. Theo anh, nghiên cứu liên ngành là quá trình phối hợp tốn thời gian và đòi hỏi các bên thật sự nghiêm túc và tâm huyết.
“Có khi đồng nghiệp chuyên về vật liệu không tin kết quả AI, lúc ấy, tôi phải hiểu họ coi trọng điều gì, rồi đưa AI vào tạo ra giá trị ấy. Khi đã hiểu được “ngôn ngữ” của nhau, bài toán còn lại là xác định cần giải gì và giải thế nào”, TS. Dũng nói.
Theo anh Dũng, ngoài giao tiếp và nhận thức giá trị lẫn nhau, cơ quan cấp kinh phí nên đưa ra các bài toán lớn, yêu cầu nhóm phải có chuyên gia đa lĩnh vực. Tuy nhiên, trong cái chung, phải có cái riêng.
Một trong những thách thức lớn nhất mà anh từng đối diện chính là cảm giác so sánh bản thân với thành công của người khác.
“Dần dần tôi nhận ra, mỗi người có một hành trình riêng, không ai giống ai. Tôi chọn cách tập trung vào những gì mình đang theo đuổi, tin tưởng vào định hướng nghiên cứu mà bản thân thấy có ý nghĩa, và kiên trì với nó. Khi làm được như vậy, tôi không còn bị áp lực bởi sự so sánh nữa, mà tìm lại được niềm vui, sự bền bỉ và cả động lực để tiếp tục gắn bó với con đường khoa học”, TS. Lê Duy Dũng chia sẻ.
Trong tương lai gần, tiến sĩ trẻ mong muốn mở rộng nghiên cứu theo hướng hàn lâm thực chiến, gắn kết chặt chẽ hơn với thực tiễn.
Cụ thể, anh sẽ tích cực tìm kiếm và xây dựng mối quan hệ hợp tác với các tổ chức, doanh nghiệp để những kết quả nghiên cứu không chỉ dừng lại trên các công bố khoa học, mà có thể được ứng dụng vào đời sống, giải quyết những vấn đề cụ thể của xã hội.
Anh tin rằng, chỉ khi khoa học bước ra ngoài phòng thí nghiệm và chạm tới thực tiễn, nó mới thực sự phát huy hết giá trị.
Với phương châm sống cho đi để tiếp nối, TS. Lê Duy Dũng luôn muốn lan tỏa những giá trị đó đến người khác, đặc biệt là thế hệ trẻ, để họ cũng có cơ hội phát triển và tiếp tục tạo nên những điều tốt đẹp cho cộng đồng.
TS. Lê Duy Dũng là một trong 10 tài năng trẻ nhận Giải thưởng Khoa học Công nghệ Quả Cầu Vàng năm 2025. Anh đã có 5 bài báo khoa học được công bố trên tạp chí khoa học quốc tế thuộc danh mục Q1 (3 bài là tác giả chính); 21 bài báo khoa học đã công bố trên hội thảo khoa học quốc tế, trong đó 12 bài báo đăng trên hội thảo quốc tế Q1, 6 bài báo đăng trên hội thảo quốc tế Q2… Anh là người chủ trì 4 chương trình, dự án, đề tài nghiên cứu khoa học.
Đọc bài gốc tại đây.