Mùa Vu Lan 2025 đánh dấu sự dịch chuyển mạnh mẽ của hiếu đạo từ không gian nghi lễ truyền thống sang không gian số. TikTok, Facebook, YouTube trở thành “ngôi chùa trực tuyến” của thế hệ trẻ, những thông điệp báo hiếu được lan truyền trong vòng “phút mốt”. Có vẻ như thế hệ gen Z đang định nghĩa lại cách bày tỏ lòng tri ân cha mẹ trong thời đại số.
Số hóa nghi lễ Vu Lan
Mùa Vu Lan 2025 chứng kiến một sự thay đổi rõ rệt: những biểu hiện hiếu đạo vốn gắn với chùa chiền, nghi lễ, đã hiện diện mạnh mẽ trên mạng xã hội. Trên TikTok, hashtag #BôngHồngCàiÁo dẫn đầu bảng xu hướng, thu hút hàng trăm nghìn video người trẻ chia sẻ cảm xúc về cha mẹ. Facebook, YouTube cũng ghi nhận hàng loạt clip hát Bông hồng cài áo, vlog về ký ức tuổi thơ, những bài viết tưởng nhớ đấng sinh thành.
Theo báo cáo của DataReportal, đầu năm 2025, Việt Nam có khoảng 76,2 triệu định danh người dùng mạng xã hội (tương đương 75,2% dân số), cùng 79,8 triệu người dùng Internet (78,8%). Đây là nền tảng cho bất kỳ nội dung nào gắn với cảm xúc cộng đồng đều dễ dàng bùng nổ, đặc biệt trong dịp Vu Lan báo hiếu gắn liền với ký ức và tình cảm gia đình.
Kịp thời bắt trend, nhiều ngôi chùa lớn như chùa Ba Vàng hay chùa Vĩnh Nghiêm đã tổ chức lễ Vu Lan trực tuyến. Trên YouTube, kênh Chùa Ba Vàng phát trực tiếp đại lễ Vu Lan thu hút hàng trăm nghìn lượt xem cùng thời điểm. Chùa Vĩnh Nghiêm cũng livestream đại lễ Vu Lan báo hiếu, tạo cơ hội cho những người ở xa vẫn có thể tham dự nghi lễ. Kênh TV Lộc Uyển (Làng Mai) duy trì lễ Bông hồng cài áo bằng phát trực tiếp, góp phần chuẩn hóa tư liệu nghi lễ để cộng đồng có thể tái sử dụng hợp pháp. Còn chùa Phúc Khánh (Hà Nội), nhận viết sớ qua zalo, email, Phật tử chỉ cần gửi thông tin như tên tuổi, địa chỉ để đăng ký mà không cần phải đến trực tiếp. Ngoài ra, Tuần lễ Vu Lan 2025 của chùa An Lạc (TP Thủ Đức) phát sóng trực tuyến theo lịch cố định, cũng cho thấy mô hình “lịch lễ số hóa” đang được nhiều ngôi chùa áp dụng.
Từ sau đại dịch Covid-19, Vu Lan online đã trở thành một hiện tượng đáng chú ý trong đời sống văn hóa Việt Nam. Trong giai đoạn giãn cách xã hội 2020–2021, khi các hoạt động tập trung đông người bị hạn chế, nhiều ngôi chùa phải tìm cách số hóa nghi lễ để duy trì kết nối với Phật tử và cộng đồng. Các buổi livestream đại lễ Vu Lan, hướng dẫn tụng kinh trực tuyến và cầu siêu online xuất hiện như một giải pháp tình thế. Đến mùa Vu Lan 2025, xu hướng này không chỉ tồn tại mà còn phát triển mạnh mẽ, trở thành một phần quan trọng của trải nghiệm văn hóa và tâm linh hiện đại.
Năm nay, bên cạnh sự bùng nổ của các nghi lễ trực tuyến và báo hiếu trên mạng xã hội, dịch vụ cúng giỗ, tảo mộ online cũng phát triển mạnh mẽ, đáp ứng nhu cầu của những gia đình bận rộn hoặc sống xa quê. Theo thống kê từ Công viên tâm linh Lạc Hồng Viên, riêng dịp Vu Lan 2025 có hơn 400 lượt khách đặt cúng giỗ tại mộ, trong đó nhiều ngày cao điểm lên tới 30 đơn đặt. Giá dịch vụ dao động từ 300.000 đồng cho các gói cơ bản đến khoảng 2 triệu đồng cho gói đầy đủ, bao gồm hoa tươi, mâm cỗ chay, lễ vật và thắp hương.
Đại diện Công viên tâm linh Lạc Hồng Viên cho biết thêm, xu hướng năm nay thiên về mâm cúng chay, hạn chế vàng mã và ưu tiên đồ cúng thân thiện với môi trường. Dù không thể thay thế giá trị của việc trực tiếp đến mộ, nhưng với những người ở xa, dịch vụ này giúp họ duy trì sự kết nối và thể hiện lòng thành kính trong mùa báo hiếu.
Thượng tọa Thích Minh Quang (Ban Hoằng pháp Trung ương) chia sẻ: “Livestream lễ Vu Lan không thay thế được trải nghiệm tâm linh trực tiếp, nhưng nó giúp mở rộng vòng kết nối, đặc biệt cho người trẻ, những người ít đến chùa nhưng vẫn muốn tìm một điểm tựa tinh thần”.
Cùng quan điểm đó, nhà nghiên cứu Nguyễn Khoa bình luận: “Không gian số đang làm sống lại tinh thần Vu Lan theo cách mới. Thế hệ trẻ tìm thấy phương tiện biểu đạt phù hợp với nhịp sống và thói quen của mình, đồng thời mở rộng phạm vi lan tỏa”.
Ông Khoa cũng nhấn mạnh rằng sự khác biệt giữa việc tham dự lễ Vu Lan trực tiếp tại chùa hay theo dõi qua trực tuyến không phải yếu tố then chốt. Theo ông, bản chất của mùa Vu Lan nằm ở tình cảm và lòng tri ân, chứ không phụ thuộc vào hình thức bày tỏ. Việc đến chùa, cài một bông hồng lên áo, tham gia livestream, hay đơn giản là chia sẻ một video, một lời chúc trên mạng xã hội… tất cả đều có giá trị nếu xuất phát từ sự thành tâm. “Nghi lễ chỉ là phương tiện, còn ý nghĩa cốt lõi của Vu Lan là nhắc nhở mỗi người trân trọng công lao sinh thành, báo đáp cha mẹ và gìn giữ sợi dây gắn kết gia đình”, ông nói.
Ranh giới giữa lan tỏa và trình diễn
Sự bùng nổ của “hiếu đạo số” đồng thời cũng tạo ra những mặt trái, nhất là khi cảm xúc trở thành “nội dung sáng tạo”, chúng dễ bị kịch hóa để gây hiệu ứng thị giác hơn là thể hiện tình cảm thật.
TS. Trần Đức Hòa (ĐH KHXH) cảnh báo: “Nhiều clip tặng quà cha mẹ hiện nay được dàn dựng hoàn hảo: góc quay, ánh sáng, nhạc nền, biểu cảm đều tính toán. Điều này không sai, nhưng nếu mọi thứ chỉ hướng đến lượt xem, thông điệp hiếu đạo sẽ dễ bị biến thành một dạng giải trí, làm phai nhạt giá trị tinh thần vốn có của Vu Lan”.
Đấy là chưa kể, một số video Vu Lan còn gắn quảng cáo trá hình: các thương hiệu tặng quà, hoa, trang sức tài trợ cho các video báo hiếu, biến cảm xúc thành công cụ tiếp thị và cuộc đua like, share.
Theo số liệu của TikTok, ước tính 20% video hashtag Vu Lan 2025 gắn với thương hiệu hoặc nội dung tài trợ, trong đó nhiều trường hợp không công khai minh bạch. Điều này khiến người xem khó phân biệt đâu là cảm xúc thật, đâu là “nội dung được dựng để bán hàng”.
Gen Z “báo hiếu”
Thế hệ Z, nhóm sinh từ 1997 đến 2012, hiện chiếm gần 1/4 dân số Việt Nam theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, và là thế hệ gắn bó chặt chẽ nhất với Internet cũng như các nền tảng mạng xã hội. Với trung bình 7 giờ truy cập Internet mỗi ngày và hơn 80% sử dụng TikTok, Facebook, YouTube, Gen Z đang có xu hướng dùng chính không gian này để biểu đạt cảm xúc, xây dựng cộng đồng và lan tỏa những giá trị cá nhân.
Trong mùa Vu Lan 2025, thay vì tập trung chủ yếu vào các nghi lễ truyền thống tại chùa, nhiều bạn trẻ chọn những hình thức “báo hiếu kiểu Gen Z” như: sản xuất video phối trộn (mashup) tặng quà cho cha mẹ, kết hợp ca khúc Bông hồng cài áo với nhạc điện tử bắt tai; viết blog cá nhân để kể hành trình hòa giải với cha mẹ; hoặc quay clip phản ứng (reaction clip) ghi lại khoảnh khắc bất ngờ của phụ huynh khi nhận quà. Mạng xã hội đã mở ra một “sân khấu chung” để Gen Z cùng chia sẻ và kết nối.
Nguyễn Mai Hương, 22 tuổi, chủ nhân của clip “Cha đưa con đi học” có hơn 200.000 lượt xem cho biết: “Tôi chưa từng đi chùa trong mùa Vu Lan, nhưng tôi làm một video kể lại câu chuyện cha từng đạp xe đưa tôi đi học. Video có lượt xem tăng lên mỗi giờ và hàng nghìn bình luận”.
Trần Đức Anh, một TikToker có hơn 55.000 người theo dõi, chia sẻ: “Năm ngoái, tôi thử quay một clip ngắn về việc tự tay nấu bữa cơm Vu Lan cho bố mẹ, không ngờ video lại đạt gần 300.000 lượt xem chỉ sau hai ngày. Rất nhiều bạn để lại bình luận kể về kỷ niệm với gia đình, thậm chí có bạn nhắn tin cảm ơn vì đã gợi ý một cách báo hiếu gần gũi. Tôi nghĩ mạng xã hội đã giúp gen Z lan tỏa tình cảm theo cách mà thế hệ trước ít khi nghĩ tới”.
TS. Lê Quỳnh Trang, chuyên gia nghiên cứu văn hóa số, nhận định: “Gen Z đang định nghĩa lại cách bày tỏ hiếu đạo. Thay vì giới hạn trong nghi thức truyền thống, các bạn tìm cách kể câu chuyện của mình qua những phương tiện quen thuộc: video ngắn, blog cá nhân, thử thách hashtag. Điều này giúp cho tinh thần hiếu đạo tiếp cận được nhiều đối tượng hơn, đặc biệt là giới trẻ”.
Song song với phong trào biểu đạt cá nhân, nhiều chiến dịch cộng đồng cũng tận dụng không gian số để lan tỏa tinh thần báo hiếu. VTV Digital phối hợp cùng các nền tảng mạng xã hội phát động chương trình Bông hồng cài áo online, kêu gọi người dùng thay ảnh đại diện và chia sẻ thông điệp hiếu kính. Trong vòng một tuần, chiến dịch đạt hơn 1 triệu bài đăng và thu hút hàng chục nghìn lượt quyên góp cho các quỹ từ thiện gắn với chủ đề Vu Lan.
Đọc bài gốc tại đây.