Ikigai là triết lý giúp người Nhật tìm thấy niềm vui và mục đích sống mỗi ngày, dù ở tuổi trẻ hay khi về già.
Khi nhắc đến Nhật Bản - đất nước nổi tiếng với tuổi thọ cao, lối sống lành mạnh và tinh thần bình an, nhiều người thường nghe đến khái niệm Ikigai. Theo sách Ikigai: The Japanese Secret To A Long and Happy Life, Ikigai không đơn thuần là một câu chuyện phù hợp với Nhật Bản, mà còn chứa đựng một cách sống mà bất kỳ ai, kể cả ở Việt Nam, đều có thể học hỏi: tìm một lý do để sống dù ở tuổi trẻ hay khi về già.
Giáo sư Akihiro Hasegawa, chuyên gia tâm lý học Nhật Bản và là một trong những nhà nghiên cứu hàng đầu về Ikigai, cho rằng triết lý này không phải một mục tiêu lớn lao hay thành tựu suốt đời, mà là cảm giác có ý nghĩa trong từng khoảnh khắc sống. Ông nhấn mạnh rằng Ikigai đến từ việc nhận ra giá trị của bản thân, ý thức được lý do mỗi sáng thức dậy và tìm thấy niềm vui trong các hoạt động thường ngày. Theo Hasegawa, khi con người duy trì được sự kết nối này với chính mình, họ sẽ dễ dàng vượt qua khó khăn và nuôi dưỡng trạng thái tinh thần bền vững hơn.
Khái niệm này không chỉ là lý thuyết, nhiều nghiên cứu tại Nhật Bản đã cho thấy người có Ikigai rõ ràng thường có sức khỏe tốt hơn, tuổi thọ cao hơn và tinh thần ổn định hơn. Theo PubMed, một nghiên cứu lớn với hơn 70.000 người trung niên và cao tuổi theo dõi suốt 12,5 năm phát hiện rằng những người có Ikigai giảm đáng kể nguy cơ tử vong vì mọi nguyên nhân so với người không có Ikigai. Ở nam giới, tỷ lệ tử vong giảm khoảng 15%.
Một nghiên cứu khác, dựa trên dữ liệu từ hàng nghìn người trên 65 tuổi, so sánh những người có Ikigai với những người không có, kết quả cho thấy trong vòng 3 năm, nhóm có Ikigai ít bị suy giảm chức năng cơ thể, ít mắc sa sút trí tuệ hơn, đồng thời có tỷ lệ trầm cảm, tuyệt vọng thấp hơn và mức độ hài lòng với cuộc sống cao hơn. Nói cách khác, Ikigai dường như giúp thân - tâm - xã hội của con người đều được cân bằng: cả sức khỏe thể chất, tinh thần lẫn mối quan hệ xã hội.
Nghiên cứu mới công bố năm 2025 trên tạp chí lão khoa Journal of Geriatric Psychiatry and Neurology cũng ghi nhận: ở nhóm người cao tuổi, những người không có Ikigai vào thời điểm bắt đầu nghiên cứu có nguy cơ cao hơn người có Ikigai tới 4 lần phát triển "frailty" - một trạng thái suy giảm sức khỏe, thể chất và chức năng cơ thể khi về già. Đặc biệt, đối với phụ nữ, Ikigai rõ ràng giúp giảm nguy cơ quá trình lão hóa mạnh và tình trạng kiệt sức. Điều này cho thấy Ikigai không chỉ mang lại sức khỏe tinh thần, mà còn có thể giúp duy trì thể chất và khả năng tự lập khi tuổi già tới.
Từ thực tế đó, không khó hiểu vì sao khi sống theo Ikigai, nhiều người Nhật, đặc biệt ở các vùng như Okinawa, đã tìm thấy niềm vui đơn giản mỗi ngày: trồng rau, chơi với cháu, làm đồ thủ công, hòa mình vào thiên nhiên, giữ mối quan hệ gắn bó với bạn bè và hàng xóm. Họ ít quan tâm đến vật chất, mà tập trung vào những giá trị bền vững: sức khỏe, kết nối, niềm tin, niềm vui trong từng khoảnh khắc nhỏ. Điều này giúp họ sống lâu, sống khỏe và quan trọng hơn: sống có ý nghĩa.
Nicholas Kemp, tác giả cuốn IKIGAI-KAN: Feel a Life Worth Living và nhà sáng lập cộng đồng Ikigai Tribe cho rằng Ikigai thực chất là cảm giác "được sống" mỗi ngày, được nuôi dưỡng từ những hoạt động, mối quan hệ và giá trị mang lại năng lượng tinh thần chứ không phải từ thành công lớn hay mục tiêu xa vời. Kemp khuyến khích mọi người tiếp cận Ikigai như một hành trình liên tục: bắt đầu bằng việc quan sát những điều khiến bạn thấy có ý nghĩa, duy trì chúng và để chúng dẫn dắt bạn sống trọn vẹn hơn mỗi ngày.
Dựa trên quan điểm của hai chuyên gia Hasegawa và Kemp, bạn có thể thực hành Ikigai trong đời sống hàng ngày bắt đầu từ những điều nhỏ nhất. Thay vì cố tìm một "mục tiêu lớn lao", bạn chỉ cần để ý xem mỗi ngày điều gì khiến bạn thấy vui, thấy có ích hoặc cảm thấy cuộc sống có ý nghĩa hơn một chút, đó có thể là việc chăm cây, nấu ăn, đọc vài trang sách hay gọi điện hỏi thăm bố mẹ. Họ cũng khuyến khích duy trì những hoạt động giúp cơ thể và tinh thần cân bằng như đi bộ, tập thở, dành thời gian với thiên nhiên hoặc giữ một sở thích dù nhỏ. Ikigai không cố định suốt đời, nên bạn hoàn toàn có thể thay đổi và thử nghiệm nhiều lựa chọn ở từng giai đoạn khác nhau, miễn sao chúng giúp bạn cảm thấy "cuộc sống đáng sống hơn". Bên cạnh đó, kết nối với người khác như gia đình, bạn bè, một nhóm có chung sở thích... là nền tảng quan trọng vì cảm giác thuộc về cộng đồng thường là nguồn Ikigai mạnh mẽ. Và quan trọng nhất, Ikigai không dựa trên tiêu chuẩn vật chất hay thành công hào nhoáng; đôi khi nó đơn giản chỉ là cảm giác bình an khi sống chậm, khỏe mạnh và chân thật với chính mình.
Ở Việt Nam, khi người trẻ dễ bị stress, người trung niên có nhiều áp lực công việc của gia đình, người già thường cô đơn hoặc thiếu hoạt động thì triết lý Ikigai có thể giúp chúng ta nhìn lại: điều gì khiến mình thức dậy mỗi sáng? Điều gì khiến mình muốn sống tốt hơn không chỉ cho bản thân, mà cho người thân, cộng đồng? Khi tìm được câu trả lời, bạn không chỉ sống dài hơn, mà sống trọn vẹn hơn.
Vienne (Theo Ikigai: The Japanese Secret To A Long and Happy Life)
Đọc bài gốc tại đây.