Giáo sư Nguyễn Thiện Nhân cho rằng chi phí nuôi một đứa trẻ đến 18 tuổi khoảng 900 triệu đồng, trong khi mức hỗ trợ tối đa chỉ 13 triệu đồng là quá thấp để khuyến khích sinh con.
Chiều 10/11, phát biểu tại Quốc hội về dự thảo Luật Dân số, GS Nguyễn Thiện Nhân cho rằng dự luật này sẽ quyết định đến sự phát triển của quốc gia trong nhiều năm tới, bởi nguy cơ già hóa và suy giảm dân số đang ngày càng rõ. Ông dẫn chứng Nhật Bản là ví dụ điển hình khi già hóa dân số đã trở thành thách thức lớn nhất trong nửa thế kỷ qua và kéo lùi những thành tựu tăng trưởng GDP tích lũy suốt hàng chục năm. Nếu xu hướng không đảo ngược, các dự báo cho thấy 300 năm nữa Nhật Bản chỉ còn khoảng 3 triệu dân.
Theo ông Nhân, Việt Nam đang đứng trước thách thức tương tự. Dự báo mức sinh thay thế của Việt Nam vào năm 2050 chỉ còn 1,63 và năm 2100 là 1,38 - thấp hơn mức cần thiết để duy trì dân số. Trong khi Nhật Bản từng tận dụng được thời kỳ dân số vàng để tăng trưởng, Việt Nam sẽ bất lợi hơn khi lực lượng lao động được dự báo chỉ tăng đến năm 2035 rồi giảm. "Từ năm đó, đất nước chỉ còn một động lực duy nhất là năng suất lao động, còn động lực về số lượng lao động sẽ mất đi. Thiếu lao động là thách thức lớn nhất với phát triển của Việt Nam trong thế kỷ 21", ông nói.
GS Nhân cho rằng trong 10 năm tới Việt Nam vẫn còn dư địa để tận dụng đồng thời hai động lực tăng trưởng: năng suất và số lượng lao động. Nhưng để chuẩn bị cho giai đoạn sau 2035, phải có chiến lược duy trì mức sinh hợp lý. Các chính sách trong dự thảo Luật Dân số 2025 "hiện chưa đủ mạnh để đảm bảo duy trì mức sinh thay thế".
Báo cáo đánh giá tác động của dự thảo nêu nhiều biện pháp hỗ trợ như phụ nữ được nghỉ thai sản thêm một tháng và nhận 6,2 triệu đồng; bố nghỉ thêm 5 ngày, nhận 695.000 đồng; người sinh con thứ hai trước 35 tuổi được thưởng 2 triệu đồng; ở nơi mức sinh thấp được hỗ trợ 2 triệu; phụ nữ dân tộc thiểu số sinh con được hỗ trợ 2 triệu đồng. Tổng cộng, một phụ nữ sinh con có thể được nhận tối đa khoảng 13 triệu đồng cho một lần sinh.
Tuy nhiên, GS Nhân cho rằng mức lương tối thiểu vùng bình quân cả nước hiện nay hơn 4 triệu đồng mỗi tháng, chỉ đủ duy trì cuộc sống của một người lao động. Trong khi đó, để nuôi một đứa trẻ từ lúc sinh ra đến khi 18 tuổi cần ít nhất 900 triệu đồng. Như vậy, khoản hỗ trợ tối đa 13 triệu đồng chỉ bằng 1-1,5% chi phí nuôi con. Đây là tỷ lệ quá nhỏ để khuyến khích sinh.
Từ thực tế này, ông đề nghị Nhà nước phải thay đổi quan niệm về chính sách tiền lương và khái niệm mức sinh thay thế. "Công tác dân số là tất cả vì hạnh phúc nhân dân, vì sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước, vì dân tộc trường tồn. Không thể đánh đổi tăng trưởng kinh tế cao với việc làm giảm mức sinh", ông nhấn mạnh.
Giải pháp trọng tâm theo ông là Nhà nước phải công bố mức lương đủ sống - nghĩa là thu nhập của một người đi làm phải nuôi được một con, và hai người đi làm phải nuôi được hai con. Đây cần được xem là quy định bắt buộc mà các doanh nghiệp phải đảm bảo cho người lao động. Lộ trình thực hiện có thể từ 5 đến 10 năm.
Giải trình ý kiến của các đại biểu, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan cho biết dự án Luật Dân số đã có sự thay đổi căn bản về tư duy, chuyển từ "dân số và kế hoạch hóa gia đình" sang "dân số và phát triển". Nội dung này thể hiện rõ trong dự thảo nhằm giải quyết đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, phân bố, chất lượng dân số và đặt trong mối quan hệ chặt chẽ với phát triển kinh tế - xã hội.
Theo Bộ trưởng, để nâng tỷ lệ sinh thay thế và đối phó già hóa dân số cần đầu tư nguồn lực rất lớn. Bộ Y tế đã nghiên cứu kỹ các ý kiến của GS Nguyễn Thiện Nhân và kinh nghiệm quốc tế. Nhiều nước như Nhật Bản, Hàn Quốc đã dùng các gói kinh tế khổng lồ để xử lý vấn đề này, nhưng với Việt Nam, đây vẫn là bài toán nhiều thách thức. "Vậy nên chúng ta cần nỗ lực và có giải pháp đồng bộ", bà nói..
Vũ Tuân
Đọc bài gốc tại đây.