Nghỉ hưu sớm, sống tự do đang trở thành lựa chọn của nhiều người trẻ. Không còn mải miết “làm đến già”, họ muốn dành tuổi trẻ để tận hưởng cuộc sống. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, nghỉ hưu non chỉ thật sự tích cực khi đi kèm một kế hoạch tài chính rõ ràng, khả năng đầu tư hợp lý và chuẩn bị dài hạn. Nếu không, giấc mơ tự do có thể biến thành gánh nặng tài chính cho cá nhân lẫn xã hội.
Tổng Giám đốc Công ty Công nghệ Chatbot Lê Anh Tiến:
Tầm nhìn dài hạn đi cùng kỷ luật cá nhân
Anh Lê Anh Tiến, Tổng Giám đốc Công ty Công nghệ Chatbot Việt Nam chia sẻ: “Là người trẻ đã tự mình khởi nghiệp và dẫn dắt một doanh nghiệp công nghệ vươn tầm quốc tế, tôi thấu hiểu khát khao “nghỉ hưu non” để theo đuổi lối sống tự do và làm việc theo sở thích. Tuy nhiên, tự do tài chính và tự do nghề nghiệp không đến một cách ngẫu nhiên, mà đòi hỏi một tầm nhìn dài hạn, kỷ luật cá nhân và sự hỗ trợ từ môi trường chính sách”.
Theo anh Tiến, trước hết, những ai mong muốn chuyển sang giai đoạn thu nhập thụ động cần thiết lập một lộ trình tài chính minh bạch. Việc tính toán chính xác chi phí sinh hoạt tối thiểu trong ít nhất sáu đến mười hai tháng, đồng thời xác lập quỹ khẩn cấp tương đương mức chi tiêu đó, sẽ giúp bạn yên tâm bước qua cột mốc đầu tiên. Từ đó, bạn mới có thể dành thời gian xây dựng các nguồn thu thụ động như đầu tư cổ phiếu, bất động sản cho thuê hoặc phát triển sản phẩm số để thu bản quyền. Khi con số “an toàn” đã rõ, ta mới có thể thực sự tận hưởng tự do mà không lo sợ biến động tài chính.
Tiếp theo, giữa vô vàn cơ hội, việc phát triển song hành hai nhóm kỹ năng chuyên môn cốt lõi và năng lực hỗ trợ là chìa khóa để duy trì thu nhập ổn định. Chuyên môn như lập trình, thiết kế hay marketing sẽ là nền tảng tạo ra giá trị chính. Trong khi đó, kỹ năng tài chính cá nhân, xây dựng thương hiệu và giao tiếp công chúng sẽ giúp bạn linh hoạt xoay chuyển giữa các dự án, tự tin làm việc tự do hoặc tư vấn. Khi một người sở hữu “giá trị kép”, tức là họ vừa có thế mạnh học thuật, vừa có khả năng thương mại hóa ý tưởng, con đường tự do sẽ bớt chông gai và bền vững hơn.
“Quan trọng nhất là đừng nghĩ nghỉ hưu sớm đơn thuần là nghỉ việc. Bạn cần hoạch định kỹ dòng tiền, có chiến lược rõ ràng và hiểu rõ bối cảnh xã hội để bảo đảm không rơi vào cảnh chán việc, nghỉ hưu sớm, vài năm sau lại loay hoay xin làm lại từ đầu. Nếu chỉ đơn giản “có tiền là nghỉ” mà không tính đến đầu tư, tái sinh lời, và thích ứng với sự thay đổi của xã hội thì đây là một lựa chọn đầy rủi ro”.
TS. Phan Phương Nam, Đại học Luật TPHCM.
Song hành với năng lực cá nhân, mạng lưới cộng đồng cũng đóng vai trò quan trọng trong hành trình “nghỉ hưu non”. Việc tham gia các nhóm đồng chí hướng tại coworking space (không gian làm việc chung), câu lạc bộ startup hay cuộc gặp gỡ chuyên ngành không chỉ mở ra cơ hội kết nối khách hàng, đối tác, mà còn giúp chúng ta tiếp cận sự cố vấn, hỗ trợ từ những người đi trước và giải tỏa căng thẳng khi làm việc độc lập.
“Tôi luôn khuyến khích các bạn đầu tư thời gian tích cực để xây dựng mối quan hệ chất lượng. Bởi sức mạnh tập thể sẽ làm gia tăng tốc độ và chất lượng phát triển của mỗi cá nhân”, anh Tiến nói.
Để hỗ trợ người trẻ thực hiện ước mơ tự do, anh Tiến kiến nghị một số chính sách tài chính và khởi nghiệp. Đầu tiên, chương trình vay vốn không hoặc lãi suất thấp dành cho cá nhân xây dựng mô hình thu nhập thụ động, với tiêu chí đánh giá dựa trên tính khả thi của ý tưởng thay vì quy mô vốn ban đầu. Tiếp theo là ưu đãi thuế tới 70% đối với thu nhập từ bản quyền sản phẩm số như phần mềm, sách, âm nhạc. Cùng với đó, nhà nước và doanh nghiệp cần hợp tác mở rộng coworking space miễn phí trong 6 tháng đầu khởi nghiệp, đồng thời triển khai quỹ bảo hiểm thất nghiệp tự nguyện cho lao động tự do – hỗ trợ một phần thu nhập khi không có hợp đồng. Những chính sách này không chỉ giảm rủi ro cá nhân, mà còn tạo môi trường phát triển sáng tạo, đủ sức hấp dẫn tài năng trẻ.
“Cuối cùng, thái độ cá nhân là yếu tố quyết định. Tự do phải đi đôi với kỷ luật. Bạn cần thiết lập khung giờ làm việc cố định và cam kết thực hiện, đồng thời duy trì tính linh hoạt trong chiến lược kinh doanh – luôn sẵn sàng điều chỉnh mô hình và đa dạng hóa nguồn thu. Bên cạnh đó, đừng quên đầu tư vào sức khỏe thể chất và tinh thần thông qua thể thao, thiền hay chuyến du lịch ngắn ngày. Đó chính là chất xúc tác để bạn duy trì năng lượng và sáng tạo liên tục”, anh Tiến nhấn mạnh.
TS. Phan Phương Nam, Đại học Luật TPHCM:
Cần thận trọng và có kế hoạch tài chính cụ thể
Xu hướng “nghỉ hưu non” đang được nhiều bạn trẻ lựa chọn, đặc biệt là GenZ. Các bạn không còn bị ràng buộc bởi tư duy “làm đến già” như thế hệ trước. TS. Phan Phương Nam, Đại học Luật TPHCM cho rằng, đây là một vùng tư duy tích cực khi người trẻ biết cân bằng giữa làm việc và hưởng thụ. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải có một kế hoạch tài chính vững chắc để bảo đảm cuộc sống lâu dài, tránh sa vào bẫy tài chính nguy hiểm khi rời bỏ thị trường lao động quá sớm.
Theo TS. Phan Phương Nam, nếu nghỉ hưu sớm là kết quả của một quá trình phấn đấu, tích lũy tài chính và có kế hoạch rõ ràng, đó là một xu hướng tích cực của xã hội hiện đại. Bởi khi đó, người trẻ đã biết dung hòa giữa lao động và hưởng thụ, biết quan tâm tới chất lượng sống, sức khỏe tinh thần và trải nghiệm văn hóa.
Họ có thể dành thời gian để đi du lịch, học hỏi, phát triển bản thân theo cách riêng, từ đó tiếp nhận kiến thức mới, làm phong phú đời sống tinh thần. Đây không chỉ là nhu cầu cá nhân mà còn là một phần thúc đẩy tiêu dùng, kích cầu kinh tế.
Hơn nữa, những người nghỉ hưu sớm có kế hoạch tài chính thường tham gia vào thị trường đầu tư như gửi tiền vào các quỹ, mua bảo hiểm liên kết đầu tư. Điều này góp phần huy động nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư để phát triển kinh tế, tạo ra dòng chảy tài chính cho các doanh nghiệp và thị trường tài chính.
Ngược lại, nếu nghỉ việc chỉ vì “muốn hưởng thụ” mà không có kế hoạch tài chính vững vàng, thì đó là một rủi ro lớn, cả ở cấp độ cá nhân lẫn xã hội.
Ở góc độ cá nhân, người nghỉ sớm dễ đối mặt với tình trạng cạn tiền sau một thời gian ngắn, không có nguồn thu ổn định và cũng không dễ quay lại thị trường lao động.
Ở cấp độ xã hội, nếu một bộ phận lớn người trẻ nghỉ hưu quá sớm, sẽ làm mất đi lợi thế dân số vàng và lực lượng lao động trẻ, vốn là nguồn lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế. Thêm vào đó, khi họ không còn đóng góp vào bảo hiểm xã hội, hệ thống an sinh cũng bị ảnh hưởng, gây áp lực cho ngân sách nhà nước và ảnh hưởng tới chính quyền lợi của các thế hệ về sau.
TS. Nam cho rằng, nhiều bạn trẻ hiện nay đặt ra một kỳ vọng, sau khi đạt được một khoản tiền nhất định sẽ nghỉ làm. Nhưng họ thường chỉ dừng lại ở việc có “một cục tiền” mà không có chiến lược sử dụng lâu dài. “Nếu bạn chỉ tiêu xài vào số tiền tích lũy mà không có phương án đầu tư hoặc bảo toàn giá trị thì sẽ sớm hết tiền. Khi đó rất khó quay lại thị trường lao động”, TS. Nam nói.
Chuyên gia lưu ý đến rủi ro lớn nhất mà người nghỉ hưu non có thể gặp phải, đó là khó tái hòa nhập khi muốn quay lại đi làm. Sau vài năm ngắt quãng, kỹ năng chuyên môn bị mai một, thị trường thay đổi nhanh, nhà tuyển dụng sẽ nghi ngờ về sự kiên trì, gắn bó. “Bạn có thể bị nhìn nhận như người chỉ biết làm cho có rồi nghỉ để chơi, không có sự đầu tư lâu dài cho nghề nghiệp. Điều đó khiến cơ hội việc làm trở lại là rất thấp”, ông Nam nói.
Ngoài ra, nếu nhiều người trong độ tuổi lao động chọn rút sớm khỏi thị trường mà không tiếp tục đóng góp vào hệ thống bảo hiểm xã hội sẽ tạo gánh nặng cho nền an sinh quốc gia. Khi số người hưởng nhiều hơn số người đóng, hệ thống này sẽ thiếu hụt, ảnh hưởng đến chính những người về hưu sau này.
Nhấn mạnh cần thận trọng và xây dựng kế hoạch cụ thể, TS. Nam đưa ra ba lời khuyên cốt lõi cho người trẻ đang có ý định nghỉ hưu sớm. Thứ nhất, cần xác định rõ mô hình nghỉ hưu mà mình mong muốn – sống tối giản, hay đi du lịch, thụ hưởng để tính ra số tiền cần thiết trong dài hạn.
Thứ hai, chia dòng tiền hợp lý: có thể để 50% số tiền vào kênh an toàn như gửi ngân hàng hoặc mua trái phiếu; 20-30% vào bảo hiểm liên kết đầu tư; phần còn lại cân nhắc đầu tư vào các quỹ phù hợp với khẩu vị rủi ro.
Thứ ba, nên tìm hiểu thêm hoặc tham khảo chuyên gia tài chính để có kế hoạch bền vững, phù hợp với bối cảnh tài chính cá nhân và thị trường đầu tư ở Việt Nam – nơi các quỹ vẫn đang trong giai đoạn phát triển, chưa thực sự mạnh như các nước phát triển.
Đọc bài gốc tại đây.