Các vụ bạo lực học đường liên tiếp xảy ra ở nhiều địa phương, gây lo ngại về môi trường giáo dục an toàn.
Nguyên nhân sâu xa không chỉ đến từ hành vi cá nhân của học sinh mà còn phản ánh lỗ hổng trong cách giáo dục và đánh giá kết quả rèn luyện ở nhà trường.
Chưa được chú trọng đúng mức
Theo quy định của Bộ GD-ĐT, việc đánh giá kết quả rèn luyện học sinh được thực hiện dựa trên năm phẩm chất là: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm và ba năng lực chung là tự chủ và tự học, giao tiếp và hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo.
Việc đánh giá này được yêu cầu tiến hành thường xuyên, liên tục, có sự tham gia của học sinh, giáo viên, bạn học và phụ huynh. Tuy nhiên trong thực tế, hoạt động này vẫn còn mang tính hình thức, chưa được chú trọng đúng mức.
Nhiều trường chỉ tiến hành đánh giá vào cuối kỳ hoặc cuối năm học, trong khi quá trình phản hồi và rèn luyện hằng ngày lại bị bỏ qua. Học sinh thường tự đánh giá qua loa, giáo viên nhận xét chung chung, phụ huynh đôi khi còn ít quan tâm hoặc chưa được tham gia đầy đủ.
Bạo lực học đường, đừng đổ hết lỗi cho trườngĐỌC NGAY
Công cụ hỗ trợ đánh giá còn hạn chế, thiếu các công cụ hỗ trợ, mẫu biểu và chỉ báo cụ thể, dẫn đến việc đánh giá rèn luyện trở thành thủ tục hành chính, chưa tạo được động lực cho học sinh tự rèn luyện.
Chính sự xem nhẹ này khiến nhiều học sinh hiểu sai rằng chỉ cần học giỏi là đủ, còn thái độ, cách ứng xử và hành vi lại không ảnh hưởng nhiều đến kết quả học tập.
Khi ý thức rèn luyện không được nuôi dưỡng thường xuyên, học sinh dễ thiếu kỹ năng điều chỉnh cảm xúc, dễ phản ứng cực đoan và có nguy cơ sa vào hành vi bạo lực khi gặp mâu thuẫn.
Cần cụ thể và thiết thực
Để việc rèn luyện trở nên hiệu quả, trước hết cần xây dựng một hệ thống chỉ báo cụ thể, rõ ràng theo từng tiêu chí và tiêu chuẩn của chương trình giáo dục phổ thông.
Mỗi phẩm chất như nhân ái, trung thực, trách nhiệm hay chăm chỉ đều cần được cụ thể hóa bằng những hành vi, biểu hiện dễ quan sát, dễ đo lường.
Ví dụ, nhân ái có thể được thể hiện qua việc biết giúp đỡ bạn bè, chia sẻ trong học tập; trung thực thể hiện ở việc không gian lận, dám nhận lỗi; còn trách nhiệm được đánh giá qua tinh thần tự giác học tập và tuân thủ quy định của lớp, của trường.
Khi có hệ thống chỉ báo cụ thể, việc đánh giá sẽ trở nên công bằng, khách quan và mang tính giáo dục hơn.
Giáo viên có cơ sở để hướng dẫn, học sinh hiểu rõ mình cần rèn luyện ở đâu và tiến bộ như thế nào. Bên cạnh đó cần đa dạng hóa hình thức đánh giá: kết hợp giữa tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau và nhận xét của giáo viên, phụ huynh.
Việc này không chỉ giúp học sinh nhận ra điểm mạnh, điểm yếu của bản thân mà còn hình thành ý thức tôn trọng và lắng nghe người khác, một trong những kỹ năng quan trọng nhất để phòng ngừa bạo lực học đường.
Một hướng đi mới có thể giúp nâng cao hiệu quả của việc đánh giá rèn luyện là ứng dụng công nghệ thông tin. Các trường học có thể phát triển hoặc sử dụng những nền tảng số cho phép học sinh tự ghi nhận hoạt động rèn luyện hằng tuần, tự đánh giá và nhận phản hồi từ giáo viên, bạn bè và phụ huynh.
Những công cụ này giúp tạo ra cơ chế giám sát, phản hồi liên tục, đồng thời khuyến khích học sinh chủ động hơn trong việc tự rèn luyện.
Dữ liệu thu thập được có thể giúp giáo viên theo dõi sự tiến bộ của từng em theo thời gian, phát hiện sớm dấu hiệu tiêu cực để tư vấn, hỗ trợ hoặc can thiệp kịp thời.
Công nghệ thông tin còn giúp việc đánh giá trở nên minh bạch, khách quan, giảm bớt gánh nặng giấy tờ cho giáo viên, đồng thời tạo ra môi trường tương tác tích cực giữa học sinh và thầy cô.
Khi quá trình rèn luyện được số hóa, học sinh có thể tự theo dõi quá trình phát triển nhân cách của bản thân, từ đó hình thành thói quen tự soi xét, tự điều chỉnh hành vi - nền tảng quan trọng giúp các em tránh xa hành vi bạo lực, ứng xử nhân văn và trách nhiệm hơn.
Thực trạng đáng lo ngại
Trong những năm gần đây, tình trạng bạo lực học đường ở Việt Nam đang có xu hướng gia tăng và trẻ hóa.
Theo thống kê, từ năm 2021 đến năm 2023 cả nước đã xảy ra gần 700 vụ bạo lực học đường với hơn 2.000 học sinh liên quan; bình quân cứ khoảng 50 cơ sở giáo dục lại xảy ra một vụ.
Mỗi năm có gần 1.600 vụ học sinh đánh nhau, tương đương một vụ trên khoảng 5.000 học sinh và cứ chín trường học lại có một trường xảy ra xô xát.
Đáng chú ý nhiều vụ việc trong thời gian gần đây xảy ra ở các tỉnh, TP như Cà Mau, Nghệ An, Thanh Hóa, Đắk Lắk, TP.HCM cho thấy mức độ bạo lực ngày càng nghiêm trọng.
Phòng ngừa từ sớm và từ xa
Bạo lực học đường không chỉ là vấn đề ứng xử giữa học sinh với nhau mà là biểu hiện của sự yếu kém trong công tác giáo dục nhân cách.
Thay vì chỉ xử lý hậu quả, cần chú trọng đến việc phòng ngừa từ gốc rễ, bắt đầu bằng việc rèn luyện và đánh giá kết quả rèn luyện một cách thường xuyên, thực chất.
Khi học sinh được hướng dẫn tự đánh giá và được phản hồi thường xuyên, các em sẽ nhận thức rõ hơn về hành vi của mình, học cách tôn trọng người khác và kiềm chế cảm xúc.
Giáo viên và phụ huynh cũng cần phối hợp chặt chẽ trong quá trình này, không chỉ để phát hiện sớm những hành vi lệch chuẩn mà còn để tạo ra sự đồng hành, khích lệ.
Một môi trường học đường nhân văn không thể chỉ dựa vào kỷ luật mà phải được xây dựng trên nền tảng của sự cảm thông, tôn trọng và trách nhiệm.
Đọc bài gốc tại đây.