Tình báo Israel đã thất bại khi dự báo phản ứng của Iran với vụ không kích tòa lãnh sự ở Syria, không tin rằng Tehran sẽ đáp trả bằng đòn tấn công quy mô lớn.
Tòa lãnh sự ở khu vực đại sứ quán Iran tại thủ đô Damascus của Syria hôm 1/4 trúng tên lửa, khiến 7 quan chức Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) thiệt mạng. Trong số các nạn nhân có chuẩn tướng Mohammad Reza Zahedi, quan chức cấp cao nhất của Iran bị sát hại kể từ khi Mỹ phóng tên lửa hạ sát tướng Qassem Soleimani tại Iraq vào tháng 1/2020.
Iran cáo buộc Israel đứng sau sự việc. Truyền thông Israel cũng cho rằng Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) đã triển khai tiêm kích tàng hình F-35 từ căn cứ không quân Nevatim để phóng tên lửa tiến hành vụ tập kích. IDF không thừa nhận cũng không bác bỏ thông tin này.
Theo Jerusalem Post, lực lượng tình báo của IDF trước đó đánh giá rằng Iran sẽ không dám tung đòn tấn công trực tiếp vào lãnh thổ Israel để trả đũa nếu tướng Zahedi bị sát hại. Đánh giá tình báo này là cơ sở để các tướng IDF quyết định ra lệnh khai hỏa vào tòa lãnh sự Iran, động thái chưa từng có trong quan hệ ngoại giao quốc tế.
Theo Jeremy Bowen, bình luận viên kỳ cựu về Trung Đông của BBC, tình báo Israel có thể đưa ra nhận định như vậy bởi Iran trước đó luôn khẳng định họ không muốn một cuộc chiến tranh tổng lực nổ ra trong khu vực. Tướng Zahedi cũng không phải là quan chức cấp cao đầu tiên của IRGC bị nhắm tới trong một vụ tấn công kể từ khi chiến sự nổ ra ở Gaza.
Ngày 25/12/2023, Razi Mousavi, một chỉ huy cấp cao đặc nhiệm Quds thuộc IRGC, thiệt mạng trong cuộc không kích gần Damascus. Iran sau đó tuyên bố Israel sẽ phải hứng chịu hậu quả, nhưng không có hành động quyết liệt nào trên thực tế.
Ynet cho biết dựa trên các dữ liệu trên, tình báo Israel nhận định Iran chỉ có thể đáp trả bằng thông qua lực lượng ủy nhiệm, như các nhóm vũ trang Hezbollah ở Lebanon và Houthi ở Yemen, song Tehran sẽ không tham gia đòn tập kích.
"Dự đoán này của tình báo Israel đã hoàn toàn sai lầm", bình luận viên Yonah Bob của Jerusalem Post cho hay. "Tình báo quân đội Israel đã thất bại nghiêm trọng vào ngày 1/4".
Iran đêm 13/4, rạng sáng 14/4 phóng tổng cộng hơn 170 máy bay không người lái (UAV), 120 tên lửa đạn đạo và 30 tên lửa hành trình nhằm vào nhiều mục tiêu ở Israel để đáp trả vụ không kích tòa lãnh sự tại Syria. Đây là lần đầu tiên Tehran tấn công trực tiếp lãnh thổ của Tel Aviv sau hàng chục năm chỉ nhắm vào đối phương thông qua các lực lượng ủy nhiệm.
Theo Bob, lý do duy nhất chính phủ Israel chưa thành lập ủy ban điều tra về thất bại tình báo nghiêm trọng này là do đòn tập kích của Iran không gây thiệt hại lớn. IDF tuyên bố đã cùng các đối tác, trong đó có Mỹ, Anh, Pháp, Jordan và một số nước khác, đánh chặn 99% quả đạn do Iran phóng.
Một số tên lửa đạn đạo đã lọt qua lớp phòng thủ của Israel và đồng minh, song chỉ gây thiệt hại nhẹ cho căn cứ không quân Nevatim. Một bé gái bị thương nặng do mảnh tên lửa, song không công dân Israel nào thiệt mạng.
"Do tình báo IDF đánh giá thấp mối đe dọa từ kẻ thù, tổn thất của Israel có thể đã lớn hơn cả cuộc đột kích của Hamas hôm 7/10 nếu không nhờ khả năng đánh chặn hiệu quả của không quân Israel và đồng minh", Bob nhận định.
Lực lượng Hamas tại Dải Gaza ngày 7/10/2023 bất ngờ mở chiến dịch tập kích hiệp đồng bằng đường bộ, đường không và đường biển vào lãnh thổ Israel, khiến hơn 1.100 người thiệt mạng, hơn 8.000 người bị thương và hàng trăm công dân bị bắt làm con tin.
Cuộc tấn công hiệp đồng của Hamas cũng được đánh giá là "thảm họa" về mặt tình báo của Israel. Giới chuyên gia nhận định chiến dịch táo bạo này đã được nhóm vũ trang lên kế hoạch trong thời gian dài, ngay trước mắt Israel, song nước này không hay biết dù sở hữu mạng lưới do thám hàng đầu thế giới.
"Vì sao tình báo IDF chưa hiểu ra rằng họ không được đánh giá thấp kẻ thù sau sự kiện ngày 7/10?", Bob đặt câu hỏi.
Chuyên gia này cho rằng nguyên nhân là do phần lớn quan chức tình báo quốc phòng Israel từng "đánh giá thấp" Hamas vẫn tại vị, ít nhất là tới ngày 1/4. Tổng cục trưởng Tình báo Quân đội IDF Aharon Haliva trước đó đã cam kết từ chức, song tới nay vẫn tại nhiệm.
Điều tương tự cũng đúng với tư lệnh quân đội IDF Herzi Haveli. Amit Saar, người đứng đầu bộ phận phân tích tình báo của IDF, đã từ chức hôm 4/4 với lý do sức khỏe, song vẫn tại vị vào hôm 1/4, thời điểm diễn ra cuộc tập kích tòa lãnh sự Iran ở Syria.
IDF từ chối tiết lộ quan chức tình báo nào của lực lượng này đã đưa ra dự đoán cuối cùng về phương án đáp trả của Iran, trong bối cảnh Saar đã bị ốm từ trước hôm 1/4 và nhiều khả năng không phải là người làm việc này.
Lý do khác khiến tình báo Israel một lần nữa thất bại hôm 1/4 là do cơ chế "đa nguyên" tình báo của nước này không hoạt động hiệu quả, theo Bob.
Cơ chế được thiết lập sau "thảm họa tình báo" trong cuộc chiến Yom Kippur năm 1973, khi lực lượng tình báo của Tel Aviv tới tận phút chót vẫn không tin Ai Cập và Syria sẽ tấn công Israel. Theo cơ chế này, cơ quan tình báo Mossad đã được cung cấp thêm tài nguyên để có thể thiết lập bộ phận phân tích lớn hơn, qua đó có khả năng cạnh tranh với các đánh giá của tình báo quân đội và đưa ra thêm ý kiến đa chiều.
Tờ Yediot Ahronot cho biết Mossad đã được yêu cầu tham vấn về các kịch bản đáp trả của Iran trong trường hợp Israel hạ sát tướng Zahedi, song cơ quan này không được biết vụ tấn công sẽ diễn ra ở đâu.
Trong khi đó, Jerusalem Post tiết lộ Mossad không được giới chức IDF hỏi ý kiến khi tiến hành kế hoạch không kích nhắm vào tướng Zahedi. Thay vào đó, quân đội Israel chỉ tham vấn Mossad một cách chung chung về một số kịch bản tiềm năng và mang tính lý thuyết trước sự việc hôm 1/4 khoảng một tháng.
"Tình báo quân đội Israel có vẻ đã không rút ra được bài học sau sự kiện 7/10", Bob nhận định. "Giới lãnh đạo Israel có thể nghi ngờ đánh giá tình báo của IDF, song một khi không có ý kiến bổ sung, rất khó để các quan chức này bác bỏ ý kiến của những chuyên viên tình báo trong quân đội".
Phạm Giang (Theo Jerusalem Post, Ynet, Yediot Ahronot)
Đọc bài gốc tại đây.